Mary welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýi 1968-nji ýylda döredildi, muzeý ilki başda Mary welaýat Medeniýet müdirliginiň garamagynda Mary welaýat birleşen muzeýi ady bilen hereket etdi. Muzeý 3 gatdan ybarat. 1-nji, 2-nji gatlarda sergi zallary ýerleşýär. Muzeýde mejlisler zaly we işgärler üçin iş otaglary, kitaphana, okalga zaly bar. Muzeýde sergi zallarynyň 6-sy bolup, olardan Häzirki zaman zaly, Tebigat zaly, wagtlaýyn sergiler zaly we Şekillendiriş sungaty zaly binanyň 1-nji gatynda, Arheologiýa zaly hem-de Etnografiýa zaly binanyň 2-nji gatynda ýerleşýär. Muzeýde jemi 55 700-den gowrak muzeý gymmatlygy saklanylýar. Olaryň arasynda Marguş ýurdundan tapylan gadymy Merwiň taryhyna degişli arheologik gymmatlyklar esasy orny eýeleýär. Muzeýiň ekspozisiýa meýdany 2873,4 inedördül metre deňdir.